Gelijkgestemd

Kazachstan roept. Er gaan maar enkele treinen per week, op een ongemakkelijk ogenblik, dus een taxi brengt me naar de grensovergang. Daar lijkt het alsof er een oorlog is losgebarsten en iedereen het land uit wil. Voor een gesloten ijzeren hek, bewaakt door een voor deze situatie belachelijk gecamoufleerde militairen met machinegeweren, staan de wachtenden op elkaar gedrukt. Op sommige momenten wordt er zo geduwd dat ik me even Heizeltaferelen voor de geest haal en dan maar een stap achteruit doe. Na een 45 minuten wachten wordt dan eindelijk een eerste groep doorgelaten waar ik gelukkig toe behoor. Dan volgt de vaste administratieve kruisgang: aangifte van al je bezittingen, contant geld, de metaaldetector voeren met bagage, en tenslotte in een lange rij plaatsnemen voor de paspoortcontrole. Daar krijg ik na een minuut of 10 te maken met een irritante voorkeursbehandeling: een geüniformeerde kerel met de traditioneel veel te grote pet beveelt me vooraan in de rij plaats te nemen en dus een tiental plaatselijke minder fortuinlijke wachtenden voorbij te steken. Ergens zou ik willen weigeren maar een combinatie van intuïtie (niet te veel tegenspreken hier) en pragmatisme (ik moet nog een heel eind reizen) weerhoudt me.

Met een busje trekken we verder richting Shymkent, de derde stad van Kazachstan. Het is meteen de meest westers aandoende plek die ik in weken gezien heb. Hier rijden Mercedessen, Volkswagens en zijn er werkende pinautomaten. De gezichten zijn daarentegen weer het meest oosters: je merkt, op de Russische populatie na, dat China dichterbij komt. Oezbekistan is ook nog vlakbij, die avond eet ik nog eens plov, het nationale gerecht, ter afscheid.

Het voornemen was in Shymkent te couchsurfen bij Dina Baidildayeva, een 21-jarige studente linguïstiek die me iets over de plaatselijke politiek kan vertellen. Gsm-problemen en het feit dat ik me nog maar eens laat in de war brengen door de tijdszones (Kazachstan ligt wel degelijk 1 uur voor op Oezbekistan) steken daar een stokje voor. Jammer, want een dag eerder waren er presidentsverkiezingen waar nogal wat om te doen was. Daarom heb ik haar via mail gevraagd in het kort te beschrijven hoe zij de situatie ervaren heeft.

Dina's relaas:

Aangezien ik 21 ben waren de presidentsverkiezingen op 3 april de eerste waarbij ik mijn recht om te stemmen en mijn mening te uiten kon gebruiken (in het ideale geval). Laat me eerst wat uitleg geven over wat vooraf ging. Na de afgelopen verkiezingen in december 2005 waren we allemaal in de naïeve veronderstelling dat de volgende in december 2012 zouden plaatsvinden. Maar president Nazarbayev kondigde plots vervroegde verkiezingen aan. De oppositiepartijen kregen op die manier helemaal geen tijd om een campagne voor te bereiden. Ze besloten gezamenlijk om de verkiezingen te boycotten. Via internet en sociale netwerksites riepen ze burgers op om niet te gaan stemmen, als teken van afkeuring.

Er waren uiteindelijk 3 "uitdagers" voor Nazarbayev, die stuk voor stuk zijn goedkeuring hadden. Iedereen was bij voorbaat al zeker dat hij zou winnen, dus de hoofdvraag werd hoeveel mensen er überhaupt zouden gaan stemmen. Om de verkiezingen legitiem te doen lijken verplichtte de overheid alle ambtenaren en studenten om hun stem uit te brengen. Er is dikwijls met enig cynisme gesuggereerd dat dit de eerlijkste verkiezingen uit de Kazachse geschiedenis zouden worden omdat er geen enkele reden was om bedrog te plegen, bij gebrek aan tegenkandidaten.

De ervaring heeft me geleerd dat die gedachte heel naïef was. Ik zag zoveel overtredingen van het verkiezingsreglement dat ik me schaam een burger van dit land te zijn. Mijn hart bloedde toen ik de mensen naar de kiesbureaus zag komen, zoals schapen geleid door een herder naar de weide. Na de kiesdag vroeg ik me af of al het overheidsgeld dat naar dit "circus" is gegaan niet beter naar goede gezondheidszorg en onderwijs voor kinderen in kleine dorpjes was besteed.

Ter illustratie een videorapportage over de verkiezingsdag.

Het rapport van de OVSE (waar Dina vrijwilligerswerk voor gedaan heeft op de verkiezingsdag, van 6 uur 's ochtends tot 2 uur 's nachts):

http://www.osce.org/odihr/76345

Hier heb ik weinig aan toe te voegen, behalve dan mijn vaststelling dat in welk dictatoriaal regime dan ook er gelukkig nog idealistische mensen zijn die zich blijven verzetten tegen de corrupte autoriteiten.